به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، استاد علی اکبر رشاد امروز عصر در آیین اختتامیه پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، در موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در قم گفت: حضور آیت الله مصباح یزدی در این مراسم، بسیار مهم و مبارک است زیرا ایشان بیش از هر کسی در عرصه تولید علوم انسانی اسلامی نقش آفرین هستند.

وی با اشاره به معیار اسلامیت علوم انسانی افزود: سوال و معیار علم دینی و اسلامیت علوم انسانی از جنس پرسش های فلسفی پیرامون علم است؛ این بحث از مباحث مربوط به طبقه بندی علوم است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: در ادبیات رایج، از این بحث به عنوان منات وحدت و تمایز علم تعبیر می کنیم؛ در منات وحدت و تناسب علم نظریات مختلفی وجود دارد که بنده 12 نظریه را شناسایی و بحث کرده ام؛ موضوعات علوم از مهمترین و قدیمی ترین این نظریات است که بیشتر توسط حکما مطرح شده است.

وی گفت: نظریه دوم آن است که تمایز علوم نه به تناسب موضوعات به ذات ها بلکه به حیثیات عارض به موضوعات است؛ در هر علمی حیثی از این موضوعات مورد بحث قرار می گیرد از جمله تفاوتی که بین علوم ادبی وجود دارد، با این وجود که همگی از کلام و کلمه بحث می کنند.

استاد حوزه بیان کرد: در مقابل این نظریه، نظریه دومی وجود دارد که عنوان می‎دارد، تمایز علوم یا به تمایز موضوعات است و یا حیثیات بحث؛ این نظریه به تفاوت و روویکردهای طرز بحث علوم اشاره می کند.
نویسنده حوزه فلسفه اسلامی تصریح کرد: افرادی چون محقق خراسانی و بسیاری از علما نظریه دیگری به عنوان تمایز علوم به اغراض علوم را مطرح می کنند؛ نظریه مجموعه مسایل نیز از دیگر نظریاتی است که در این عرصه مطرح شده است.

وی افزود: نظریه ششم توسط بزرگانی چون امام راحل مطرح شده است که در امام(ره) در این عرصه بیان می کنند که علم حتی فلسفه، موجود ندارد بلکه عمده، سنخیت مسایل است که سبب انسجام و تکون علم می شود.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: نظریه دیگر به روش علوم می پردازد و نظریه بعدی بیان می کند که کارآمدی علوم منات وحدت و تمایز علوم است که این مساله از سوی دانشگاهیان مطرح شده است؛ نظریه دیگر به مجموعه معیارها در علوم می پردازد که می توان این نظر را به آیت الله سبحانی نسبت داد.

وی گفت: نظریه دیگر وحدت و تمایز علوم را اعتباری می داند؛ نظریه یازدهم، آن است که بین ملاک وحدت و ملاک تمایز، تفصیل وجود دارد.

استاد حوزه بیان کرد: مناط وحدت و تمایز علم تنها با مفهوم و غایت و حیثیت بحث و... نیست بلکه هر علمی دارای مولفه های رکنی 5 گانه است؛ مبانی، موضوع، مسایل، منهج و غایت، پنج عنصر رکنی علم را تشکیل می دهند؛ وقتی این 5 عنصر در نسبت با هم متناسب شدند، یک علم شکل می گیرد و وقتی این 5 مولفه با هم متناسب هستند با مولفه های دیگری که در علم دیگر وجود دارد تناسب ندارند، مرز بین این علوم شکل می گیرد.

نویسنده حوزه فلسفه اسلامی تصریح کرد: پیش انگاشته های علمی با موضوع و مسایل و روش شناسی که در آن علم فرض می کنیم به همراه با غایت و مسایل علم، با تناسب با هم یک علم را شکل می دهد.

وی افزود: هر مکتبی چه به لحاظ مبادی، موضوع و یا از نظر مسایل و روش و غایت در عرصه علوم انسانی نگاه و منظر خود را دارد؛ عموما بین مکاتب مختلف بین این ارکان تفاوت وجودد ارد؛ علوم انسانی در همه مکاتب روی یک سنخ مبانی مبتنی نیست؛ مبانی هر مکتبی، در پیش انگاشته ها متفاوت است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: موضوع علوم انسانی و مجموعه این علوم از حیث اجتماعی بودن و وجه اجتماعی بودن انسانی یا روان شناسی و مدیریت و...، دارای تفاوت است؛ این تناسب در هر مکتبی به یک نحو تدوین می شوند.

وی گفت: مکاتب مختلف از انسان سخن می گویند ولی هر کدام معنای خاص را اراده می کنند، با اینکه عنوان یکی است خروجی آنها با هم متفاوت است؛ حتی اگر بگوییم که تفاوت و انسجام علم ها در قیاس با یکدیگر را در موضوع و غایت و روش در نظر بگیریم بازهم با هم متفاوت خواهند بود.

استاد رشاد بیان کرد: در بین نظریات مختلفی که در تولید علم مطرح است، نظریه تهذیب است؛ ما می گوییم که تهذیب میسر نیست زیرا هر دسته مولفه ها یک دستگاه و منطق را می سازند.